Wszystkie teksty umieszczane na Linkedin lub naszych stronach internetowych są naszą opinią. Prosimy nie traktować ich jako porady prawnej w konkretnej sprawie, ponieważ konkretna sprawa zawsze wymaga indywidualnej analizy.
Redaktor: Wojciech Jarosiński
Decydując się na wyrażenie zobowiązania w walucie obcej, należy pamiętać o kilku kwestiach, które będą istotne w razie konieczności sądowego dochodzenia należności. Warto również rozważyć już zawczasu dodanie stosownych klauzul do umowy, aby uniknąć konieczności przyjęcia zapłaty w walucie polskiej.
Poniżej odpowiadamy na kilka kluczowych pytań dotyczących dochodzenia roszczeń majątkowych wyrażonych w walucie obcej oraz podpowiadamy jak zabezpieczyć swoje interesy w tym zakresie.
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 358 k.c., jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej (chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega inaczej). Oznacza to, że dłużnik w dowolnym czasie może wykonać swoje uprawnienie przemienne polegające na dokonaniu wyboru, czy świadczenie spełni w walucie obcej, czy polskiej.
Uprawnienie do wyboru waluty nie przechodzi na wierzyciela nawet w sytuacji, gdy dłużnik będzie opóźniać się ze spełnieniem świadczenia, co więcej dłużnik nie musi składać wierzycielowi żadnego oświadczenia o wyborze waluty polskiej – wystarczy, aby spełnił świadczenie.
W przypadku, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, a dokonał wyboru waluty polskiej, wierzyciel zyskuje prawo wyboru kursu stanowiącego podstawę określenia wartości waluty obcej. Nie jest to zatem uprawnienie do wyboru waluty obcej przez wierzyciela bez zgody dłużnika, a jedynie uprawnienie do wyboru kursu, według którego określana jest wartość waluty.
Wierzyciel nie ma pełnej dowolności w wyborze kursu – może wybrać jedynie średni kurs danej waluty obcej z dnia wymagalności roszczenia (art. 358§2 k.p.c.) lub też z dnia dokonania zapłaty (art. 358§3 k.p.c.). Powyższy sposób uregulowania tej kwestii przez ustawodawcę ma na celu obciążenie dłużnika niekorzystnymi następstwami nienależytego wykonania zobowiązania1 , wynikającymi z różnicy kursu danej waluty w dniu wymagalności roszczenia oraz w dniu zapłaty.
1.Zob. P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2022, art. 358
Dochodzenie roszczenia wyrażonego w walucie obcej przed sądem powszechnym pociąga za sobą również konieczność odpowiedniego ustalenia wartości przedmiotu sporu. Zgodnie z art. 19 §1 k.p.c. w sprawach o roszczenia majątkowe, a w szczególności pieniężne, podana kwota stanowi wartość przedmiotu sporu. Powstaje jednak pytanie co w sytuacji, gdy jest ona wyrażona w walucie obcej.
Zgodnie z utartym orzecznictwem przyjmuje się, że art. 19 k.p.c. odnosi się do kwoty wyrażonej w pieniądzu polskim. Dla wskazania wartości przedmiotu sporu istotny jest moment złożenia pozwu. W związku z tym, jeżeli roszczenie pieniężne jest wyrażone w walucie obcej, powinno ono zostać przeliczone przy uwzględnieniu średniego kursu NBP tej waluty w dniu wniesienia pozwu.
Powyższa kwestia jest istotna, ponieważ brak wskazania w pozwie wartości przedmiotu sporu (w walucie polskiej) stanowi brak formalny w rozumieniu art. 130 k.p.c. uniemożliwiający nadanie biegu sprawie.
Chcąc uniknąć ryzyka wyboru przez dłużnika waluty polskiej do spełnienia świadczenia, należy zawrzeć stosowne postanowienia w umowie. Takie rozwiązanie jest możliwe, ponieważ art. 358 k.c. ma charakter dyspozytywny, co oznacza, że strony mogą w drodze czynności cywilnoprawnej wyłączyć możliwość wyboru waluty polskiej przez dłużnika. Klauzula umowna zastrzegająca możliwość spełnienia zobowiązania wyłącznie w walucie obcej zwana jest klauzulą efektywnej (rzeczywistej) zapłaty. Uwzględnienie jej w łączącej strony umowie oznacza, że zapłata musi nastąpić w umówionej walucie obcej, której zmiana wymaga zgodnej woli stron. W przypadku gdy z czynności prawnej (ustawy lub orzeczenia sądowego) wynika obowiązek spełnienia świadczenia wyłącznie w walucie obcej, wówczas sąd uwzględniając powództwo dokona takiego zastrzeżenia (art. 3191 k.p.c.).
O ile świadczenia wyrażone w walucie obcej są coraz częściej spotykane, a takie postanowienia umowne niejednokrotnie ułatwiają dokonywanie rozliczeń chociażby z zagranicznymi kontrahentami, warto zawczasu pomyśleć o ewentualnych następstwach zobowiązań wyrażonych w walucie obcej i zabezpieczyć się na wypadek wyboru waluty polskiej przez dłużnika.